- АТЫНÆДЖЫ БÆРÆГБОН
-
Атынæг йæ рæстæджы уыд ирон адæмы уарзондæр æмæ кадджындæр бæрæгбæттæй иу. Уæвгæ, абон дæр рох нæу, кæнынц æй бирæ рæтты (кæс Атынæг, АТЫНÆГ).Бæрæгбонæн ис сæрмагонд нысаниуæг: Атынæджы куывды фæстæ адæмæн сæ бон уыд хос кæрдын, уый размæ йæ цæвæгмæ ничи æвнæлдта, Хуыцау, Атынæг æмæ иннæ зæдтæм нæма скуывтам, æмæ нæм куы фæхæрам уой, сæ зæрдæ ныл куы фæхуда, дæргъвæтин къæвдатæ куы рауадзой, кæнæ хус рæстæджытæ куы скæна æмæ быдыртæ куы фесæфой, нæ сæрвæттæ æмæ уыгæрдæнтæ куы басудзой, фæззæджы хорз бæркад райсын æнхъæлæй фыдæнхъæл куы фæуæм, зæгъгæ.Уыди ахæмтæ, æмæ-иу Атынæджы бæрæгбонмæ чи нæ фæлæууыд, хос кæрдын-иу раздæр чи райдыдтæ Æмæ-иу æвзæр рæстæг куы хаста, уæд æй кодтой уыдон аххос. Хастой сын карз тæрхон: æхсæнады хыгъдмæ-иу сæ райстой дыууæ галы.Атынæджы куывдмæ ма-иу цалдæр боны куы баззад, уæд-иу хъæубæсты лæгтæ æрæмбырд сты, бæрæгбон куыд скæндзысты, ууыл бауынаффæ кæнынмæ. Кусарт балхæнынæн-иу мысайнаг æрæмбырд кодтой, арахъ æмæ бæгæны скæныны тыххæй-иу къусбар æрзылдысты.Атынæджы куывд кодтой хуыцаубоны. Фынггæ æрæвæрыны агъоммæ-иу кæстæртæ хъæубæстыл æрзылдысты, табуафси, саккаг кæнут куывдмæ, зæгъгæ. Адæм кувæндонмæ хастой æртыгай чъиритæ, арахъ, бæгæны, физонæг.Атынæджы куывд-иу райдыдта хистæры куывдæй: «Хуыцау æмæ нæ Хуыцауы сконд зæдты хорзæх уæд! Атынæджы хорзæх нæ уæд, йæ бæрæгбоныл æнæниз, æнæфыдбылызæй куыд æмбæлæм, ахæм амонд нын саккаг кæнæд! Адæм сæ кусæнгæрзтæ, сæ цæвджытæ хорзы бон куыд райсой, хор æмæ фосæфсæстæй ныл куыд æрцæуа нæ зымæг, Атынæджы цæст нын уый бауарзæд».Атынæджы бæрæгбон уыд хъæлдзæг: фæсивæд зарыдысты, кафыдысты.Атынæджы фæстæ дыццæджы цыфæнды рæстæг куы уыдаид, уæддæр адæм цыдысты хос кæрдынмæ. Сихормæ-иу фæкарстой, стæй дарддæр сæ куывды кой кодтой. Уыцы бонæй фæстæмæ алкæмæн дæр бар уыд йæ уыгæрдæн кæрдын.Фæлæ бæрæгбон æрмæст уымæй нæ хицæн кодта. Лæппу кæмæ уыд æмæ, йæ хъаруйы бацыд, зæгъгæ-иу æй бинонтæ ууыл куы банымадтой, уæд-иу æй Атынæджы хос кæрдынмæ акодтой. Уый æвзонг лæппуйы царды уыд стыр цау, ома слæг, хистæрты æмрæнхъ æрлæууыд. Лæппу-иу уыцы бон банкъардта царды стыр бæрн, банкъардта-иу, йæ уæхсчытыл кæй æрæнцад царды стыр уæз æмæ йæ уый хæссын кæй хъæудзæн, банкъардта-иу: абонæй фæстæмæ æрлæууыд, йæ тых, йæ хъаруйы чи у, уыцы лæгты æмрæнхъ.кæс ИРОН ÆГЪДÆУТТÆ
Словарь по этнографии и мифологии осетин. 2014.